Một số khía cạnh của lối chơi trong Mass Effect 3 bị ảnh hưởng bởi sự lựa chọn được thực hiện trong các trò chơi trước đó. Khi bắt đầu trò chơi mới, người chơi với file lưu từ Mass Effect và Mass Effect 2 được cung cấp tùy chọn để nạp chúng vào Mass Effect 3 để phản ánh các lựa chọn này [17]. Nếu một file lưu được nạp vào, hơn 1.000 biến được kéo ra để giúp hình thành cảm nhận về chương cuối cùng [18]. Nếu không có file lưu sẵn, sẽ không có truyện tranh xuất xứ câu chuyện cho người chơi mới để giúp họ đưa ra quyết định nhanh chóng như trong Mass Effect 2 [19]. Vẻ ngoài và lớp của nhân vật được nạp vào có thể được chỉnh lại, với nhiều tính năng và kiểu tóc trong mục sáng tạo nhân vật hơn trong Mass Effect 2 [5][20]. Tư lệnh Shepard cũng sẽ bắt đầu trò chơi với một số khả năng [21]. Sau khi kết thúc trò chơi, sẽ có tùy chọn New Game+ cho phép người chơi tiếp tục chơi lại sau khi kết thúc câu chuyện chính hoặc bắt đầu lại với Shepard của họ và thu thập các đồ dùng mà họ bỏ qua trong lần chơi đầu tiên [22]. Trò chơi có 82 phút phim cắt cảnh [23].

Mass Effect 3 có ba chế độ chiến dịch thiết lập trước: Action Mode, Story Mode và RPG Mode [24]. Trong Action Mode, hội thoại sẽ trả lời tự động, độ khó chiến đấu bình thường. Trong Story Mode, người chơi phải tự trả lời hội thoại, độ khó chiến đấu tối thiểu. Trong RPG Mode, người chơi vẫn phải tự trả lời hội thoại với độ khó chiến đấu bình thường. Chế độ cuối cùng phản ánh kinh nghiệm điển hình của Mass Effect. Nhìn chung, các yếu tố RPG trong trò chơi đã được cải thiện hơn so với Mass Effect 2, san lấp mặt bằng chi tiết hệ thống và tăng tùy biến vũ khí [25]. Để lên cấp cho nhân vật, người chơi sẽ có những kỹ năng bắt đầu dọc theo một con đường duy nhất và sau đó được tách thành hai nhánh, nơi họ có thể chỉ chọn một nâng cấp hoặc cùng một chuỗi các khả năng [26]. Người chơi cũng sẽ có thể tùy biến vũ khí của họ với các mod như ống nhắm, nòng súng và các loại đạn [27]. Tổng cộng có 25 mod cho vũ khí - năm cho mỗi loại - và mỗi loại trong số chúng sẽ có nhiều cấp độ để thu thập [28] Để chọn các tùy chọn hộp thoại, người chơi có thể sử dụng Kinect để nói lên lựa chọn của họ thay vì lựa chọn với bộ điều khiển [29].

Số lượng nhân vật có sẵn để làm đồng đội vĩnh viễn là nhỏ hơn so với Mass Effect 2 nhằm mục đích khiến cho các mối quan hệ trở nên sâu sắc và thú vị hơn, bao gồm tùy chọn mối quan hệ đồng tính cho cả Shepards nam và nữ [30][31]. Nếu người chơi có được một người yêu trong cả Mass Effect và Mass Effect 2, cả hai người này sẽ tranh giành sự chú ý của Shepard trong Mass Effect 3 [32]. Mối quan hệ tay ba này sẽ được giải quyết vào cuối trò chơi.

Cách giao tiếp (chọn hộp thoại) sẽ quyết định đến danh tiếng (Reputation) của Shepard. Người chơi có thể thu thập thêm Paragon (tiếng tôt) hoặc Renegade (tiếng xấu) hoặc đơn giản chỉ là Reputation. Reputation cao sẽ cho bạn thêm nhiều lựa chọn tốt hơn trong một số trường hợp.

Trong suốt Mass Effect 3, người chơi phải tăng cường chỉ số Effective Military Strength (EMS) để chuẩn bị cho nhiệm vụ cuối cùng [33]. EMS được tính bằng cách nhân Total Military Strength (TMS) với Readiness Rating. TMS là mức đo của War Assets, trong đó bao gồm những thành tích từ Mass Effect 1 và Mass Effect 2 cũng như item thu thập được trong Mass Effect 3. Các item này có thể được thu thập theo những cách khác nhau, bao gồm các cuộc hội thoại bình thường và quét hành tinh. Quét hành tinh đã được đơn giản hóa rất nhiều so với Mass Effect 2 và không còn bao gồm quét từng hành tinh một. Các mini-game khác trong Mass Effect 2, bao gồm mở khóa và hack, cũng đã được loại bỏ.

Chiến đấu

Chiến đấu trong Mass Effect 3 được thay đổi và tinh chế so với Mass Effect 2, nhấn mạnh hơn nữa trên khía cạnh góc nhìn người thứ ba để làm cho tính thương mại của trò chơi khả thi hơn [34]. Trong một bản xem trước cho IGN, biên tập viên Arthur Gies đã đi xa hơn khi nói trò chơi "chơi như game bắn súng" và "chiến đấu khôn ngoan, Mass Effect 3 là trong một không gian hoàn toàn khác biệt [so với hai trò chơi đầu tiên]". Trong một bài báo, Joe Martin lại đưa ra một ấn tượng khác biệt, lưu ý rằng mặc dù có liên quan đến chiến đấu, "vẫn không có nhiều sự thay đổi" [35].

Hệ thống ẩn nấp cũng đã được cải thiện nên người chơi không cần phải trượt vào chỗ nấp và sau đó nhảy qua các đối tượng. Người chơi sẽ có thêm nhiều lựa chọn để di chuyển trên khắp chiến trường, bao gồm cả khả năng chạy nước rút được tinh chế lại, nhào lộn khi chiến đấu và sử dụng thang [22]. Người chơi cũng có thể blindfire vũ khí của họ từ vị trí nấp, và có cơ hội để bắn các mảnh giáp và chân tay của kẻ thù [22]. Các mệnh lệnh bằng lời có thể được ban hành để di chuyển đồng đội và sử dụng khả năng của họ bằng việc sử dụng Kinect [29]. Di chuyển và bắn, một "chuyển động tự sát" trong Mass Effect 2 giờ sẽ là một lựa chọn khả thi bởi một hệ thống cận chiến đã sửa đổi, bổ sung [36]. Người chơi có thể thực hiện các cú đấm và tấn công uy lực, với giết bằng cận chiến ngay lập tức được giới thiệu cụ thể cho mỗi lớp nhân vật, ví dụ, bằng cách giữ nút cận chiến, một Shepard lớp Soldier sẽ cung cấp một đòn kết liễu với lưỡi dao công nghệ từ giáp cổ tay của mình. Ngoài ra, đạn được và lựu đạn thông thường cũng sẽ có sẵn.

Mass Effect 3 được lên kế hoạch là có độ khó cao nhất trong toàn thương hiệu, với trí thông minh nhân tạo được tăng cường để thách thức người chơi và tăng cảm giác khen thưởng [37]. Kẻ thù sẽ không hành động cá nhân như đã làm trong các trò chơi trước đó, mà thay vào đó chiến đấu và hỗ trợ lẫn nhau trong nhóm. Kẻ thù trong trò chơi bao gồm người máy Cerberus cao 15-foot (4,6 m), lính xung kích và lính đột kích theo phong cách ninja, cũng như husk của hầu hết các chủng tộc và các tàu Reaper khác nhau với chiều dài từ 500 đến 2.000 m (1.600 tới 6.600 ft) [38][39]. Một số thay đổi cũng được thực hiện với các lớp nhân vật có sẵn, ví dụ, lớp Engineers có thể xây dựng tháp súng.

Chơi mạng

Mass Effect 3 cung cấp một chế độ co-op chơi mạng được gọi là "Galaxy at War" [40]. Trong chế độ này, người chơi có thể chơi trực tiếng cùng với ba người chơi khác trong nhiệm vụ đặc biệt có thể ảnh hưởng đến kết quả của chiến dịch chơi đơn. Mỗi nhiệm vụ được thiết kế đặc biệt cho chơi mạng và liên quan đến việc chiếm cứ điểm của đối phương. Bằng cách hoàn thành những nhiệm vụ này, người chơi sẽ cung cấp cho mình một cơ hội tốt hơn trong việc đạt được một kết thúc hoàn hảo trong chiến dịch chơi đơn; mặc dù họ không cần thiết phải làm như vậy. Chế độ này được so sánh với chế độ bầy đàn của chiến tranh Gears of War [41].

Người chơi có khả năng chiến đấu chống lại 3 chủng tộc khác nhau, Reaper, Geth, và phe Cerberus của con người. Trận chiến diễn ra trên sự lựa chọn của hơn 15 bản đồ, với 4 độ khó là Bronze (Dễ), Silver (Bình thường), Gold (Khó) và Platinum (Rất khó); bản đồ Platinum ngẫu nhiên sẽ đtạo ra đơn vị tăng từ các chủng tộc ngẫu nhiên ngoài chủng tộc người chơi chống lại, ví dụ như là một ravager của Reaper chiến đấu bên cạnh lính Cerberus hoặc một Geth Prime hỗ trợ Reapers. Mỗi bản đồ kéo dài 10 đợt, với người chơi phải chống lại các đợt tấn công với độ khó của mỗi đợt sẽ tăng hơn. Mỗi đợt tấn công nhất định sẽ có nhóm thực hiện một số mục tiêu nhất định, chẳng hạn như vô hiệu hóa một thiết bị nào đó, thiết lập trạm vũ khí từ xa, hack máy tính, tiêu diệt mục tiêu quan trọng, hộ tống tàu thăm dò, hoặc vận chuyển phần cứng quan trọng (chẳng hạn như ổ đĩa cứng hoặc đầu đạn hạt nhân).

Không có nhân vật nào từ chiến dịch chơi đơn là có mặt trong chế độ này. Thay vào đó người chơi sẽ tạo ra nhân vật hoàn toàn mới cho bản thân và có thể chơi như những chủng tộc không phải con người, bao gồm asari, batarians, drell, krogans, quarians, salarians, turians, geth và vorcha [42]. Mỗi chủng tộc sẽ có khả năng đặc biệt - chẳng hạn như "Krogan Charge" của krogans và các tùy chọn chuyển động khác nhau ra khỏi chỗ nấp của drell và con người [43]. Tất cả các lớp nhân vật đều có thể chơi được [41]. Cấp độ tối đa mà các nhân vật tạo ra có thể tiếp cận là 20 và giống như trong chế độ chơi đơn, lên cấp cũng sẽ bao gồm các nhánh kỹ năng.

Lối chơi trong chế độ chơi mạng chỉ cho phép người chơi mang theo hai khẩu súng tại một thời điểm trong túi đồ của họ và sẽ không có menu hình nhẫn để thay đổi vũ khí; thay vào đó, vũ khí được thay đổi bằng cách giữ nút [43]. Mỗi lớp nhân vật chỉ có ba khả năng và do đó trái ngược với phần chơi đơn. Nhân vật, trang thiết bị, mod và vũ khí được thu thập ngẫu nhiên bằng việc mua các bộ dụng cụ. Các bộ dụng cụ này được mua bằng tiền trong trò chơi hoặc Microsoft Points.

Trong một cuộc phỏng vấn tháng 8 nam7 2012 với Mark Meer, diễn viên lồng tiếng cho Tư lệnh Shepard nam, Vorcha và những nhân vật khác tiết lộ rằng ông đã hoàn thành công việc lồng tiếng cho một chủng tộc mới và thú vị sẽ được thêm vào chơi mạng trong những tháng tới [44].